آموزشگاه آنلاین ستاره‌شناسی: آموزش ببینید، تلسکوپ جایزه بگیرید! نام‌نویسی

پراکندگی کهکشانی در همسایگی ما می تواند روشنگر یکی از اساسی ترین مسائل در درک ما از کیهان باشد.

کیهانشناسی یک مشکل کوچک را پیش روی خود می بیند. با اطمینان زیاد می دانیم که عالم در حال بزرگتر شدن است اما اندازه سرعت گسترش عالم بستگی به این دارد که چه چیز را اندازه می گیریم.

مشاهده امواج تابش زمینه کیهانی، به جا مانده از انفجار بزرگ، بیان می کند که امروزه عالم با آهنگی بین 66.3 و 67.6 کیلومتر بر ثانیه بر مگاپارسک در حال انبساط است. اما مطالعه اجرام نسبتا نزدیک مانند ستاره های متغیر قیفاووسی یا انفجارهای ابرنواختری نوع یک در کهکشان های نزدیک به آهنگ انبساط سریعتری اشاره دارد: بین 71.5 و 75 کیلومتر بر ثانیه بر مگاپارسک. یک اندازه گیری از فوتون های رها شده در 370000 سال بعد از انفجار بزرگ بدست آمده و دیگری از فوتون های آزاد شده در میلیاردها سال بعد. با این وجود هر دو روش اندازه گیری باید نتایج یکسانی از آهنگ انبساط امروزی عالم بدهند اما این طور نیست.

در سال 2013 محققان تعداد 35000 کهکشان را مورد بررسی قرار دادند و متوجه شدند که به ظاهر راه شیری در یک محیط نسبتا تهی قرار گرفته است. این را از مقایسه چگالی تعداد کهکشان ها در فضا و نوری که از آن ها به ما می رسد دریافتند.

اگر این ناحیه پراکندگی که ما در آن زندگی می کنیم واقعا یک فضای تهی کیهانی باشد از نظر اندازه بزرگ به شمار می آید زیرا که شعاع آن 1.5 میلیارد سال نوری است. فضاهای تهی به طور معمول شعاعی بین 90 میلیون تا 450 میلیون سال نوری دارند. اما این فضای تهی بسیار بزرگ خواهد بود به طوری که ابرخوشه کهکشانی لانیاکیا، شامل راه شیری و کهکشان های گروه محلی، را در بر خواهد گرفت. این بزرگترین فضای تهی شناخته شده تا کنون خواهد بود. چنین فضای تهی پهناوری می تواند اندازه گیری آهنگ گسترش عالم را با اندازه گیری تابش زمینه کیهانی در یک خط قرار دهد.

 

10028 large scale structure l

در مورد این که آیا واقعا این فضا را بتوان یک فضای تهی دانست نظرهای مختلف و مخالف هم وجود دارد. بعضی معتقدند که تعداد کهکشان های مورد بررسی فقط در ناحیه مشخصی از آسمان قرار دارند و تمام آسمان را پوشش نمی دهند و بررسی صورت گرفته فقط با نگاه به ابرخوشه لانیاکیا است. و همچنین معتقدند که تغییر در میزان چگالی کهکشان ها با فاکتور 1.5 آنقدر نیست که بتوان به آن فضای تهی کیهانی گفت.

بنابراین آیا واقعا راه شیری در یک فضای تهی قرار دارد؟ برای قضاوت هنوز زود است. اندازه گیری ها از ابرنواخترهای نزدیک آنقدر پراکنده است که نمی توان وجود چنین فضای تهی را اثبات نمود. برای روشن شدن این موضوع باید بررسی ها روی کهکشان های دوردست و در تمام پهنه آسمان انجام پذیرد.

نویسنده: بهزاد صالحی نژاد

کارشناس ارشد اخترفیزیک، عضو تحریریه آسمان شب ایران

celestron banner 02

iranoptic 03

هر هفته یک چهره از آسمان شب ایران را پیش چشمان شما خواهیم آورد