آموزشگاه آنلاین ستاره‌شناسی: آموزش ببینید، تلسکوپ جایزه بگیرید! نام‌نویسی

قرن ها است که نظاره کنندگان آسمان، آمد و رفت هزاران دنباله دار را ثبت کرده اند. تمام این دنباله‌دارها  از جایی در منظومه ی شمسی خودمان، یا دورتر از نپتون در کمربند کایپر و یا در فاصله ی خیلی دورتر یعنی ابراورت، جایی در حاشیه ی قلمرو خورشید، آمده‌اند.

اما دنباله‌داری که هفته‌ی پیش توسط رصدگران با استفاده از تلسکوپ PanSTARRS1 در بالای هالیاکالا روی  ماوی (Maui) کشف شده، دارای یک مدار بینهایت است (مداری هذلولی که در قید خورشید نیست). یافته های اولیه که امروز توسط مرکز بین المللی اتحادیه‌ی نجومی سیارک (MPC) چاپ شد، بیان کرد که "ما با جسمی که ازستاره‌ای دیگر رها شده است مواجه هستیم."

10057 PanSTARRS A2017U1


گرت ویلیام مدیر ارشد MPC ذکر کرد، اگر مشاهدات بعدی ماهیت غیرمعمول این مدار را تائید کند، این احتمال وجود دارد که این جسم اولین نمونه ی آشکار در فضای میان ستاره ای باشد. اولین مشاهده ی C/2017 U1 در 18 اکتبر به صورت یک نقطه ی تاریک بسیار کوچک بود که درواقع حاصل رویدادی بعد از فشرده شدن آن در 37600000km خورشید در 9سپتامبر بود. چنین رویدادی یعنی نزدیک شدن به حرارت سوزاننده ی خورشید روندی دوره ای برای یک دنباله دارکوچک است. بیل گری براساس درخشندگی ظاهری، محاسبه کرد که اگر این جسم، یک صخره با سطح بازتابی 10درصد داشته باشد، قطری حدود 160 متر دارد. گری اشاره کرد این جسم با سرعت بسیار زیادی از کنار خورشید میگذرد و احتمالا زمان زیادی برای گرمای لازم به منظور شکسته شدن نخواهد داشت.
این دنباله دار درحال حاضر در منظومه ی شمسی به سر میبرد و دیگر برنخواهد گشت، در 14 اکتبر این دنباله دار از نزدیکی زمین در فاصله ای حدود 24000000عبور کرد وستاره شناسان در سراسر دنیا به امید اثبات ماهیت حقیقی آن، آنرا دنبال کردند. ماهیت واقعی آن زمانی ثابت شد که کرن میچ (دانشگاه هاوایی) یک سری عکس با تلسکوپ بسیار بزرگ ثبت کرد. بعد از کنار هم قرار دادن عکس ها، یک شی کاملا ستاره ای نشان داده شد. بنابراین این شی، یک خرده سیاره از اعماق فضا است، نه یک دنباله دار، در نتیجه مقامات MPC نام آن را به A/2017 U1 تغییر دادند.
دوستاره شناس موفق به گرفتن طیف خام از آن جسم شدند آلن فیتزسیمونس (دانشگاه کوئینز بلفاست) با تلسکوپ ویلیام هرشل 4.2 متری و جو ماسیرو با بازتابنده 5 متری هیل. هر دو نشان می دهد A / 2017 U1 یک چیز قرمز اما غیرقابل تشخیص است.
آنچه که این ذره به عنوان یک مهمان بین ستاره ای از خود نشان داد، طیف آن یا انحراف بسیار زیاد آن نسبت به مدار زمین نبود (〖122〗^°)، بلکه به شدت هیپربولیک بودن گریز از مرکز آن است. وقتی مقدار عددی گریزاز مرکز یک جسم بیشتر از یک باشد یعنی مدار آن جرم در قید خورشید نیست.
دینامیکیست ها تعداد دفعاتی که دنباله دارها و خرده سیاره ها باید به میان منظومه شمسی برسند را محاسبه کرده اند اما تنها جسمی که مظنون به داشتن منبع محیط میان ستاره ای بود دنباله دار Bowell (C/1980  E 1) بود که گریز مرکزی حدود 1.05 داشت.
هرچند سردبیر ارشد S&T، راجر سینات یادآور میشود که دنباله دار Bowell در مسیر خود دارای مدار هیپربویک نبوده است بلکه فقط در هنگام رها شدن چنین مداری داشته است، چراکه آن جسم از فاصله 35000000 km مشتری رد شده است و گرانش آن باعث آفزایش سرعتی در آن شده است.
این جسم باسرعت 26km/s به منظومه ی شمسی وارد شده است. با این سرعت، در ده میلیون سال، این جسم میبایست حدود 8200000000000000km یعنی بیشتر از 850 سال نوری سفر کرده باشد.
بر طبق گفته های گری با استفاده از تلسکوپ PanSTARRS، دنباله دار از سمت صورت فلکی بربط، در 〖1/2〗^° بعد 〖18〗^h 〖44〗^m و میل 〖+34〗^° 〖40〗^' وارد شده است. که حدود 4^(〖1/2〗^° ) از وگا  است. با توجه به اینکه وگا در 25 سال نوری از ما قرار دارد،  فرار احتمالی میبایست حدود 300000  سال طول کشیده باشد تا به اینجا برسد. گرچه با توجه به ترکیب حرکت شعاعی و خاص امکان نداشته است که وگا جایی باشد که اکنون است.
جالب تر این واقعیت است که A/2017 U1  از نقطه ای فقط با فاصله ی 6^° از محور خورشید می آید، یعنی جهتی که خورشید ما در محدوده ی میان ستاره ای حرکت می کند، از اینرو محتملترین مسیر برای ورد مهمانی از فضای میان ستاره ای از لحاظ آماری میباشد.

نویسنده: مینا رحمانی

کارشناس ارشد اختر فیزیک، مدرس ستاره شناسی، عضو گروه آسمان شب ایران

celestron banner 02

iranoptic 03

هر هفته یک چهره از آسمان شب ایران را پیش چشمان شما خواهیم آورد