با گذشت چهار سال از تصویب طرح احداث «رصدخانه ملی ایران» برای اجرا در مدت پنج سال در هیات دولت، این طرح كه به دلیل مشكلات مالی و عدم تخصیص اعتبارات لازم مدت‌ها راكد بود، همچنان در مرحله مكان‌یابی است و به گفته مدیر کمیته مکانیابی رصدخانه ملی، پیش‌بینی می‌شود مكان دقیق رصدخانه تا نیمه تابستان سال آینده مشخص و رصدخانه ملی ایران، رویای چهار دهه اخترشناسی ایران نهایتا تا پنج سال آینده به بهره برداری برسد.
دکتر سعدالله نصیری قیداری، عضو هیات علمی دانشگاه زنجان كه بهره‌برداری از رصدخانه ملی را گامی تاریخی و جهشی در علم نجوم كشور می‌داند در گفت‌وگو با خبرنگار علمی خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) منطقه زنجان اظهار داشت: اگر می خواهیم آموزش قابل قبولی در زمینه نجوم داشته باشیم، باید ابزار و امكانات لازم تحصیل این شاخه از علم را در اختیار دانشجویان، به ویژه درمقاطع كارشناسی ارشد و دكتری قرار دهیم تا چشم این دانشجویان به دانشگاه‌های خارج از مرز دوخته نشود.
وی اظهار داشت: از 40 سال پیش همیشه آرزوی اخترشناسان ایرانی این بوده است كه رصدخانه‌ای مجهز داشته باشند. در همین راستا با تشکیل شورای راهبری رصدخانه ملی ایران در معاونت پژوهشی وزارت علوم، كار مكان‌یابی رصدخانه ملی ایران با مساعدت مرکزعلوم پایه زنجان و انجمن نجوم ایران از سال 79 شروع و مطالعات دقیق نجومی، هواشناسی و ژئوفیزیك در نقاط مختلف کشور برای شناسایی محلهای مطلوب برای تاسیس این رصدخانه صورت گرفت.
مسوول كمیته مكان‌یابی شورای راهبری رصدخانه ملی ایران اظهار داشت: این كمیته و سه كمیته دیگر شورا با نظارت دكتر ثبوتی و دكتر منصوری به طور فعالانه كار خود را شروع كرده و اعضای کمیته به طور جدی با طراحی پارامتر دید نجومی اندازه‌گیری‌های بسیار دقیقی انجام داد.
نصیری با اشاره به تصویب طرح رصدخانه در دولت درسال 82، حساس بودن كار مكان‌یابی رصدخانه را یادآور شد و تصریح كرد: با اندازه‌گیری روشنایی آسمان و دید نجومی و با استفاده از ابزار دید سنج نجومی دیفرانسیلی كه با طراحی متخصصان ایرانی ساخته شد، مطالعات جامعی در این زمینه صورت گرفت.
وی خاطرنشان كرد: در كنار فعالیت‌های مكان‌یابی برای دانشجویان و فارغ التحصیلان فیزیک علاقمند به بحث نجوم نیز دو كارگاه تخصصی بین المللی برگزار شد و چند گروه تخصصی از بین آنها که به نكات فنی مسلط بودند انتخاب شده و كارمکان‌یابی رصدخانه را برعهده گرفتند.
نصیری خاطرنشان كرد: با توجه به وسعت كشور ایران و دارا بودن ارتفاعات و مكان‌های مختلف در كشور در نهایت چهار منطقه در خراسان جنوبی، كرمان، كاشان و قم بعد از مطالعات دقیق هواشناسی، ژئوفیزیك و پارامتر دید نجومی انتخاب شدند.
این استاد دانشگاه زنجان گفت: پس از مطالعات بیشتر وعمیق تر دو مكان از محلهای یاد شده حذف شد و در حال حاضر تنها دو منطقه یعنی ارتفاعات كاشان و قم باقی مانده است که با اندازه‌گیری پارامترهای دیگری مانند مقدار آب قابل بارش در سطح جو و روشنایی آسمان، مکان نهایی رصدخانه ملی ایران درمردادماه سال 87 قطعی خواهد شد.
وی با اشاره به اینكه ایران و هند تنها كشورهای منطقه هستند كه مكان‌یابی را با استفاده از متخصصان داخلی انجام داده‌اند به ایسنا گفت: مکانیابی رصدخانه‌های تمام کشورهای منطقه را کشورهای غربی و روسیه انجام داده اند.
مدیر کمیته مکانیابی رصدخانه ملی ایران گفت: سعی همكاران در کمیته راهبری بر این است كه با نصب یك تلسكوپ 3 متری با اپتیك دقیق در این رصدخانه و با استفاده از آخرین و پیشرفته‌ترین ابزارهای نجومی در این رصدخانه زمینه استفاده دانش پژوهان داخلی و خارجی فراهم شود.
نصیری در خصوص زمان در نظر گرفته شده برای مكان‌یابی اظهار داشت: 8 سال زمان صرف شده برای مکانیابی، متناسب با سایز تلسكوپ مورد استفاده در رصدخانه می‌باشد و با توجه به میانگین جهانی زمان مورد قبولی است و این امر مدیون برنامه‌ریزی و تلاش پیوسته و مستمرهمراه با تحمل رنج ومشفقت فراوان بوده است كه امیدواریم با راه اندازی رصدخانه جواب تمامی زحمات دوستان را بدهیم.
استاد دانشگاه زنجان گفت: برای ساخت تلسكوپ سه متری این رصدخانه به یك شركت سفارش نمی‌دهیم تا تلسکوپ را به صورت یک بسته به ما تحویل دهد بلكه در مراحل طراحی و ساخت تلسكوپ و ابزارهای جانبی آن دخالت خواهیم داشت به همین منظور یك دانشجوی PhD را به شركت سازنده تلسکوپ راهی می‌کنیم تا در جریان کامل طراحی و ساخت تلسكوپ و ابزارهای جانبی آن قرار گیرد. یعنی به این وسیله همراه با تكنولوژی، دانش این علم را هم كسب خواهیم كرد.
دکتر نصیری با اشاره به ساخت اولین رصدخانه‌های ایران از قرن 2 تا 9 هجری اظهار داشت: اجداد ما بزرگترین رصدخانه‌های دنیا را در آن روزگار ساختند كه از مهمترین آنها رصدخانه های سمرقند، جندی‌شاپور و مراغه بود كه رصدخانه مراغه به عنوان پیشرفته‌ترین رصدخانه آن روزگار بود كه از جاهای مختلف دنیا به این رصدخانه می‌آمدند و تعلیمات لازم را در زمینه ریاضیات و نجوم می‌دیدند.
وی با اشاره به اینكه ایران روزگاری محل انتشار علم نجوم در جهان بوده است، خاطرنشان كرد: اكنون از رصدخانه‌های آن روز ایران چیزی باقی نمانده، رصدخانه‌هایی كه روزگاری با طراحی و ساخت جدیدترین ابزارها و وسایل نجومی در نقطه اوج علم نجوم بودند؛ امروز اثری از این قدرت نجومی وجود ندارد و این مساله مایه تأسف است.
عضو هیات علمی دانشگاه زنجان گفت: رصدخانه قدیمی پكن، كپی برداری از رصدخانه های ایران بوده که به وسیله جی‌سینگ ساخته شده است که خود این فرد در ایران آموزش دیده بود.
وی همچنین اظهار داشت: ایران، امروزه یك تلسكوپ نیم متری دارد كه در مقایسه با كشورهای مختلف با تلسكوپ‌های 5 و8 و 3 متری زیبنده مهد علم نجوم نمی‌باشد.
مدیر کمیته مکانیابی رصدخانه ملی ایران در پایان به ایسنا گفت: با پیگیری‌ها و برنامه ریزی کمیته های مختلف شورای راهبری رصدخانه ملی ایران امیدواریم تا پنج سال آینده شاهد بهره برداری از این رصدخانه باشیم تا علاقمندان نجوم بتوانند اولین نورها را در شب‌های تاریک از تلسکوپ سه متری آن شاهد باشند.
وی اظهار داشت: از 40 سال پیش همیشه آرزوی اخترشناسان ایرانی این بوده است كه رصدخانه‌ای مجهز داشته باشند. در همین راستا با تشکیل شورای راهبری رصدخانه ملی ایران در معاونت پژوهشی وزارت علوم، كار مكان‌یابی رصدخانه ملی ایران با مساعدت مرکزعلوم پایه زنجان و انجمن نجوم ایران از سال 79 شروع و مطالعات دقیق نجومی، هواشناسی و ژئوفیزیك در نقاط مختلف کشور برای شناسایی محلهای مطلوب برای تاسیس این رصدخانه صورت گرفت.
مسوول كمیته مكان‌یابی شورای راهبری رصدخانه ملی ایران اظهار داشت: این كمیته و سه كمیته دیگر شورا با نظارت دكتر ثبوتی و دكتر منصوری به طور فعالانه كار خود را شروع كرده و اعضای کمیته به طور جدی با طراحی پارامتر دید نجومی اندازه‌گیری‌های بسیار دقیقی انجام داد.
نصیری با اشاره به تصویب طرح رصدخانه در دولت درسال 82، حساس بودن كار مكان‌یابی رصدخانه را یادآور شد و تصریح كرد: با اندازه‌گیری روشنایی آسمان و دید نجومی و با استفاده از ابزار دید سنج نجومی دیفرانسیلی كه با طراحی متخصصان ایرانی ساخته شد، مطالعات جامعی در این زمینه صورت گرفت.
وی خاطرنشان كرد: در كنار فعالیت‌های مكان‌یابی برای دانشجویان و فارغ التحصیلان فیزیک علاقمند به بحث نجوم نیز دو كارگاه تخصصی بین المللی برگزار شد و چند گروه تخصصی از بین آنها که به نكات فنی مسلط بودند انتخاب شده و كارمکان‌یابی رصدخانه را برعهده گرفتند.
نصیری خاطرنشان كرد: با توجه به وسعت كشور ایران و دارا بودن ارتفاعات و مكان‌های مختلف در كشور در نهایت چهار منطقه در خراسان جنوبی، كرمان، كاشان و قم بعد از مطالعات دقیق هواشناسی، ژئوفیزیك و پارامتر دید نجومی انتخاب شدند.
این استاد دانشگاه زنجان گفت: پس از مطالعات بیشتر وعمیق تر دو مكان از محلهای یاد شده حذف شد و در حال حاضر تنها دو منطقه یعنی ارتفاعات كاشان و قم باقی مانده است که با اندازه‌گیری پارامترهای دیگری مانند مقدار آب قابل بارش در سطح جو و روشنایی آسمان، مکان نهایی رصدخانه ملی ایران درمردادماه سال 87 قطعی خواهد شد.
وی با اشاره به اینكه ایران و هند تنها كشورهای منطقه هستند كه مكان‌یابی را با استفاده از متخصصان داخلی انجام داده‌اند به ایسنا گفت: مکانیابی رصدخانه‌های تمام کشورهای منطقه را کشورهای غربی و روسیه انجام داده اند.
مدیر کمیته مکانیابی رصدخانه ملی ایران گفت: سعی همكاران در کمیته راهبری بر این است كه با نصب یك تلسكوپ 3 متری با اپتیك دقیق در این رصدخانه و با استفاده از آخرین و پیشرفته‌ترین ابزارهای نجومی در این رصدخانه زمینه استفاده دانش پژوهان داخلی و خارجی فراهم شود.
نصیری در خصوص زمان در نظر گرفته شده برای مكان‌یابی اظهار داشت: 8 سال زمان صرف شده برای مکانیابی، متناسب با سایز تلسكوپ مورد استفاده در رصدخانه می‌باشد و با توجه به میانگین جهانی زمان مورد قبولی است و این امر مدیون برنامه‌ریزی و تلاش پیوسته و مستمرهمراه با تحمل رنج ومشفقت فراوان بوده است كه امیدواریم با راه اندازی رصدخانه جواب تمامی زحمات دوستان را بدهیم.
استاد دانشگاه زنجان گفت: برای ساخت تلسكوپ سه متری این رصدخانه به یك شركت سفارش نمی‌دهیم تا تلسکوپ را به صورت یک بسته به ما تحویل دهد بلكه در مراحل طراحی و ساخت تلسكوپ و ابزارهای جانبی آن دخالت خواهیم داشت به همین منظور یك دانشجوی PhD را به شركت سازنده تلسکوپ راهی می‌کنیم تا در جریان کامل طراحی و ساخت تلسكوپ و ابزارهای جانبی آن قرار گیرد. یعنی به این وسیله همراه با تكنولوژی، دانش این علم را هم كسب خواهیم كرد.
دکتر نصیری با اشاره به ساخت اولین رصدخانه‌های ایران از قرن 2 تا 9 هجری اظهار داشت: اجداد ما بزرگترین رصدخانه‌های دنیا را در آن روزگار ساختند كه از مهمترین آنها رصدخانه های سمرقند، جندی‌شاپور و مراغه بود كه رصدخانه مراغه به عنوان پیشرفته‌ترین رصدخانه آن روزگار بود كه از جاهای مختلف دنیا به این رصدخانه می‌آمدند و تعلیمات لازم را در زمینه ریاضیات و نجوم می‌دیدند.
وی با اشاره به اینكه ایران روزگاری محل انتشار علم نجوم در جهان بوده است، خاطرنشان كرد: اكنون از رصدخانه‌های آن روز ایران چیزی باقی نمانده، رصدخانه‌هایی كه روزگاری با طراحی و ساخت جدیدترین ابزارها و وسایل نجومی در نقطه اوج علم نجوم بودند؛ امروز اثری از این قدرت نجومی وجود ندارد و این مساله مایه تأسف است.
عضو هیات علمی دانشگاه زنجان گفت: رصدخانه قدیمی پكن، كپی برداری از رصدخانه های ایران بوده که به وسیله جی‌سینگ ساخته شده است که خود این فرد در ایران آموزش دیده بود.
وی همچنین اظهار داشت: ایران، امروزه یك تلسكوپ نیم متری دارد كه در مقایسه با كشورهای مختلف با تلسكوپ‌های 5 و8 و 3 متری زیبنده مهد علم نجوم نمی‌باشد.
مدیر کمیته مکانیابی رصدخانه ملی ایران در پایان به ایسنا گفت: با پیگیری‌ها و برنامه ریزی کمیته های مختلف شورای راهبری رصدخانه ملی ایران امیدواریم تا پنج سال آینده شاهد بهره برداری از این رصدخانه باشیم تا علاقمندان نجوم بتوانند اولین نورها را در شب‌های تاریک از تلسکوپ سه متری آن شاهد باشند.
