با توجه به سوالاتی که از سوی بسیاری از خوانندگان عزیز در مورد خرید ابزارهای رصدی و بخصوص تلسکوپ شده است، تصمیم گرفتیم در مقاله ای کوتاه و مفید را ترجمه و گرداوری نماییم. در ادامه می توانید جواب برخی از سوالات خود را پیدا کنید.

تلسکوپ ابزاری علمی، تفریحی و جالب خصوصا برای تعطیلات خارج از شهر شما به شمار می آید. تلسکوپ دریچه ایی را رو به جهان می گشاید و لحظات مفرحی را به ارمغان می‌آورد. اما تعریف جامعی از یک تلسکوپ وجود ندارد همانگونه که نمی‌توان تعریف جامعی برای اتومبیل پیدا نمود. در واقع بسیاری از علاقه‌مندان تلسکوپ را بر اساس نوع اجرام آسمانی مورد علاقه برای رصد، امکانات و سبک زندگی و بودجه انتخاب میکنند . اغلب تلسکوپهای خوب برای شروع رصد از 6 یا 7 میلیون تومان بیشتر بوده ولی اگر تصمیم گرفتید کمتر از این مقدار هزینه کنید می توانید دوربین دوچشمی را نیز گزینه مناسبی بدانید. این مقاله  کمک می‌کند تا انتخاب‌ مناسبی از بین تلسکوپ‌های موجود در بازار، با توجه به اصول گفته شده را داشته باشید.

برای انتخاب تلسکوپ دو مورد ضروری است: کیفیت اپتیکی خوب و مقر مناسب (پایدار و محکم با قابلیت حرکتی نرم)، باقی موارد مهم برای انتخاب تلسکوپ به راحتی قابل تشخیص هستند، مانند استفاده کاربری آسانتر در تلسکوپهای کوچکتر که به آنها خواهیم پرداخت. ذکر این نکته ضروریست که قابلیت حمل آسان و سبکی تلسکوپ پارامتر مهمی است که نباید از آن چشم پوشی کرد.

قطر دهانه تلسکوپ ( آینه یا عدسی) : مهمترین خصوصیت تلسکوپ است
مهمترین مشخصه یک تلسکوپ قطر دهانه تلسکوپ است. قطر عدسی و یا آینه‌ایی که نور را جمع آوری میکند و اغلب به عنوان عدسی شیئ یا آینه اولیه نامیده میشود. مشخصات تلسکوپ را می‌توان در نزدیکی فوکسر (تنظیم وضوح تصویر) تلسکوپ بر روی لوله و یا بر روی جعبه تلسکوپ مشاهده نمود. قطر عدسی شیئ و یا آینه اولیه (گشودگی) به میلیمتر و  یا اینچ (هر اینچ 25.4  میلیمتر) مشخص میگردد.
در بیشتر مواقع تلسکوپ آماتوری باید حداقل دارای قطر دهانه 2.8 اینچ (70 میلیمتر) و یا بیشتر باشد و هر چه این اندازه بیشتر باشد طبیعتاً تصویر بهتری را خواهید داشت. قطر دهانه بزرگتر در تلسکوپ، این امکان را به شما خواهد داد تا اجرام کم نورتر و کوچکتر را بتوانید به راحتی رصد نمایید. البته با یک دوربین و یا تلسکوپ کوچک نیز به شرطی که در زیر آسمان تاریک و دور از آلودگی نوری شهر باشید میتواند اجرام فراوانی را رصد کنید و از آسمان لذت ببرید. برای مثال در یک آسمان تاریک به کمک اپتیکی با گشودگی 80 میلیمتر (3.1 اینچ) میتوان چندین کهکشان را در ورای کهکشان راه شیری مشاهده نمود، اما برای رصد همین کهکشان‌ها در آسمان نزدیکی شهرها به تلسکوپ 6 یا 8 اینچی ( 150 تا 200 میلیمتر ) نیاز می‌باشد.

" صرف نظر از تاریکی آسمان ، تصویری که از یک تلسکوپ با گشودگی بیشتر مشاهده مشود، به مراتب بهتر از تصویری خواهد بود که از تلسکوپی با گشودگی کم دیده میشود. "

تلسکوپهایی که در بازار با قدرت بزرگنمایی عجیب تبلیغ می‌شوند، خصوصا با بزرگنمایی های غیر موجه مانند 600 برابر یا 1200 برابر!!!! به هیچ وجه مناسب نیستند و در اصل تبلیغاتی برای ترقیب به خرید هستند. بعنوان یک اصل ، حداکثر بزرگنمایی مفید یک تلسکوپ 50 برابر به ازای هر اینچ گشودگی و قطر دهانه و یا دو برابر قطر دهانه به میلیمتر میباشد. به همین دلیل برای رسیدن به بزرگنمایی مفید 600 برابر به تلسکوپ 12 اینچی نیاز خواهید داشت و البته شرایط جوی و مکان مناسب برای رصد بسیار مهم است.

انواع تلسکوپ  
بطور کلی  سه نوع تلسکوپ وجود دارد:
تلسکوپهای شکستی: این تلسکوپها دارای عدسی در جلوی لوله اپتیکی ( OTA ) بوده و معروفتر از انواع دیگر هستند . این تلسکوپها علیرغم اینکه نگهداری آسانتری دارند ولی با افزایش قطر دهانه (گشودگی)  بشدت قیمتشان افزایش می یابد . همچنین تلسکوپهای شکستی آپوکرومات کیفیت اپتیکی به مراتب بهتری ( و البته گرانتری) نسبت به تلسکوپهای آکرومات در یک سایز مشابه دارند.

تلسکوپهای بازتابی:  این تلسکوپها نور را به کمک آینه ایی در انتهای لوله تلسکوپ جمع آوری مینمایند . تلسکوپهای بازتابی عموما ارزانتر هستند که در اثر جابجایی کمی آینه آنها نیاز به تنظیم دارد و به راحتی انجام می شود.

تلسکوپهای ترکیبی:  این تلسکوپها به کمک ترکیبی از آینه ها و عدسیها نور را جمع آوری نموده و لوله های کوتاه و نسبتا سبکی دارند . دو نوع معروف این تلسکوپها اشمیت کاسگرین و ماکستوف کاسگرین است.

فاصله کانونی عدسی شیئ و یا آینه اصلی  که با F یا FL نشان داده می شود عامل اصلی تعیین قدرت و بزرگنمایی تلسکوپ است. با تقسیم فاصله کانونی عدسی شیئ و یا آینه اصلی به فاصله کانونی عدسی چشمی بزرگنمایی تعیین می شود. برای مثال اگر تلسکوپی دارای فاصله کانونی 500 میلیمتر و یک عدسی چشمی به فاصله کانونی 25 میلیمتر باشد بزرگنمایی آن  25/500 و یا 20 برابر  است. اکثر تلسکوپها با یک یا دو عدسی چشمی تحویل داده میشوند و میتوانید با تغییر عدسیهای چشمی با فاصله کانونیهای مختلف بزرگنمایی را به آسانی تغییر دهید .

پایه تلسکوپ یا مقر- مهمترین وسیله همراه تلسکوپ
تلسکوپ به وسیله ایی نیاز دارد که بر روی آن سوار شده و آن را محکم و پایدار نگه دارد. بعضی از تلسکوپها با سه پایه و مقرهایی بسته بندی و تحویل میگردند .
(توجه: سه پایه عکاسی برای گرفتن عکسهای خانوادگی با یک دوربین عکاسی مناسب است ولی برای تلسکوپ و مقاصد ستاره شناسی پایداری لازم را نداشته و مناسب نیستند )

مقرها بطور خاص برای برای تلسکوپها طراحی شده اند و از رینگها و قطعات قویتری در آنها استفاده شده است. بعضی از مقرها قابلیت چرخیدن در دو جهت ، از چب به راست و بالا به پایین را دارند  ( مشابه سه پایه های عکاسی )  .  این مقرها ، مقرهای سمتی - ارتفاعی و یا مقرهای (alt-az) نامیده میشوند. با استفاده از مکانیزمی که میتواند بر روی یک محور در جهت حرکت چرخش ستارگان در آسمان حرکت نماید مقرهایی طراحی شده اند که به مقرهای استوایی معروف شده اند. عموما این مقرها بزرگتر و سنگینتر از مقرهای سمتی – ارتفاعی بوده و مقرهای مناسبتر و بهتری از نظر اصول رصدی هستند. اگرچه نیاز به قطبی کردن با ستاره قطبی را دارند ( زمان قطبی کردن تقریبا 5 دقیقه ) بعضی از تلسکوپها دارای موتورهای کوچکی برای حرکت و چرخیدن با زدن یه کلید را دارند در مدلهای پیشرفته تر که اغلب به تلسکوپهای گوتو معروف شده اند به کامپیوترهای کوچک دستی مجهز شده اند، که میتوان با وارد کردن تاریخ ، زمان و موقعیت مکانی شما ( در مدلهای جدیدتر حتی نیاز به انجام این کار نیست) تلسکوپ بطور خودکار تنظیم شده و هزاران جرم سماوی را برایتان جستجو نماید.  بعضی از سیستم خودکار-GOTO  حتی امکان راهنمایی برای رصد بهترین اجرام سماوی و توضیح و تشریح و دادن اطلاعات از جرم رصد شده بر روی نشانگر دیجیتال را نیز دارا هستند. اما تلسکوپ دارای سیستم خودکار-GOTO  برای همه اشخاص مناسب نیست . اگر فرایند تنظیم و قطبی کردن را ندانید در کار با آن با مشکل موجه خواهید شد . مدلهایی از GOTO با قیمت پایین تر که بر روی تلسکوپهای سایز کوچک همراه هستند از اولین مدلهایی هستند که سیستم الکترونیکی ندارند.

به خاطر داشته باشید ......
هر تلسکوپی میتواند دریچه ایی را رو به جهان بر روی چشمان شما باز نماید. با یک دقت کوچک شما میتوانید براحتی تلسکوپی را که برایتان مناسب است را انتخاب نمایید و شما آماده خواهید شد تا یک عمر در آسمان به جستجو مشغول باشید.

مقاله اصلی  : Sky & Telescope

ترجمه : مجید رضا دهقانی

ویراستاری و تصاویر : خسرو جعفری زاده