قرار است به اتفاق هم، پا به دل تاریخ گذشته ایران و جهان بگذاریم و در مورد یکی از ابزارهای قدرتمند گاهشماری که به نام ساعت های آفتابی یا Sundial مشهورند اطلاعات ارزشمندی بیاموزیم! قدمت این ابزارهای ساده اما کاربردی به 5000 سال پیش بر می گردد. به گفته هرودت شاید سومریان و کلدانی ها و تمدن های حاشیه بین النهرین را به عنوان اولین سازندگان ساعت های آفتابی بدانیم. اولین نمونه های ساعتهای آفتابی را به شکل عمودی می ساختند.

در این ساعتها که ساده ترین نوع ساعتهای آفتابی است ، یک شاخص عمودی سایه ای را بر صفحه ای می اندازد که تقسیم بندی های آن ساعت روز را نشان می دهد.با آغاز تمدن اسلامی - ایرانی نیز طراحی این ساعتها با دقتهای بیشتری همراه شد. اینک علاوه بر تمام کاربردهای پیشین این ابزارهای می بایست نقشی بزرگتر به عهده گیرند و زمان اوقات شرعی را برای مسلمین به نمایش بگذارند.
در تمام این دوران ساعتهای آفتابی در کنار کارکرد اصلی خود از جهتی دیگر نیز مورد توجه قرار گرفتند و آن استفاده از مفاهیم زیبایی شناسی در طراحی آنها بود به طوری که کم کم ساعتهای آفتابی نمادی شدند از ترکیب علم ، هنر و فرهنگ با گذشت زمان و بروز و ظهور فناوری های نوین کم کم ساعتهای آفتابی کاربری علمی خود را از دست دادند و جایگاه خود را به ساعتهای مکانیکی ، دیجیتال و اتمی دادند.
در عصر دقت دیگر نمی شد کارها را با تکیه بر سایه پیش برد، اما مهم اینجاست که ساعتهای آفتابی هیچ گاه قدر و منزلت خود را از دست ندادند.اینک با وجود گذشت سالها ساعتهای آفتابی به عنوان نمادی از هویت تاریخی و علمی کشورهای گوناگون و از آن مهمتر به عنوان نمادی از تلاقی علم ، فرهنگ و هنر به یادگار مانده اند و هرروزه تعداد آنها افزوده می شود.
گاهی تنها همان ایده های اولیه به کار می رود و گاهی نوآوری های جذابی در آنها دیده می شود که نشانگر ریاضیاتی پیشرفته در پشت آن است.
بر طبق آمار موجود بیش از 30هزار ساعت آفتابی در گوشه و کنار فرانسه دیده می شود. ایتالیایی ها هر ساله با برگزاری جشنواره ساعتهای آفتابی صدها مورد جدید آنهارا در نقاط گوناگون نصب می کنند، اما در جایی که زمانی مهد رشد این ابزارها بوده است نه تنها این ساعتها دیگر ساخته نمی شوند که نمونه های موجود در مساجد، میدان ها و غیره نیز فراموش شده اند.
در این جشنواره و کارگاه آموزشی یک روزه سعی داریم قدرت این ابزار ساده را برای دوستاران دانش و تاریخ علمی ایران بازگو کنیم و با ساخت نمونه کوچکی از آن، رازهای جذاب آن را فاش کنیم. این برنامه از ساعت 9 صبح تا 14 روز جمعه 13 شهریور ماه در فضای داخلی آسمان نما برگزار می شود. لذا خواهشمندیم در صورت امکان ابزارهای ساده برای ساخت یک ساعت آفتابی مقوایی را همراه خود داشته باشید تا بعد از پایان زمان کارگاه آموزش به اتفاق هم یکی از انواع ساده، ولی کاربردی آن را بسازیم.