سرانجام پس از سال ها تلاش نظری و تجربی بوزون هیگز کشف شد یا حداقل با احتمال بالایی کشف شد. این خبر جهان علم را به هیجان آورده است. قطعا این کشف شایسته جایزه نوبل خواهد بود و بی شک در طی یکی دو سال آینده جایزه نوبل فیزیک به این کشف تعلق خواهد گرفت. اما اعلام برنده این سال برای کمیته داوری نوبل کاری سرگیجه آور و دردسر ساز خواهد بود.

یان سمپل، روزنامه نگار علمی روزنامه گاردین در مقاله ای که در زیر بخش هایی از آن می آید علت این سرگیجه را توضیح داده است:

به طور سنتی جوایز علمی نوبل به طور همزمان حداکثر به ۳ نفر تعلق می گیرد. افرادی که از دید کمیته نوبل مهمترین نقش را در آن کشف به خصوص داشته اند. این کار در زمانی که کشفی به طور مستقل توسط گروه های کوچک صورت گرفته باشد کار پردرد سری نیست اما این بار داستان فرق می کند.

برای این کشف دو گروه مستقل از دانشمندان در سرن که شامل چند هزار نفر از ده ها کشور بوده اند، در تلاشی مشترک امکان ردیابی ذره جدید را به وجود آورده اند که همه آنها در اعتبار این کشف سهیم هستند. اما این مشکل بزرگی نیست. پیش از این نیز سابقه داشته است که در مقابل فعالیت های جمعی که در یک سازمان صورت گرفته است جایزه به کل آن سازمان تعلق گرفته است کما اینکه جایزه صلح نوبل یک بار به طور مشترک به ال گور و کمیته بین الدولی تغییرات اقلیم سازمان ملل تعلق گرفت.  مشکل اصلی کمیته نوبل جایی آغاز می شود که به بخش تئوری ماجرا می رسد.

حدود ۵۰ سال است که گروهی از فیزیکدانان نظری پیش رو بر روی این نظریه کار کرده اند. اما اگر نوبل بخواهد به سنت جایزه سه نفره خود وفادار بماند و حتی سرن را از سهیم شدن در این جایزه کنار بگذارد و این افتخار را به فیزیکدانان نظری اختصاص دهد،  باز هم باید دست به انتخاب دشواری بزند.

در سال ۱۹۶۴ ۶ فیزیکدان به فاصله ۴ ماه از همدیگر مقاله هایی را منتشر کردند که نظریه میدان هیگز را صورت بندی می کرد.

اولن مقاله در ماه آگوست توسط رابرت بروت (Robert Brout )    و فرانسوا انگلرت (François Englert)  از دانشگاه آزاد بروکسل ارایه شد. بروت در سال ۲۰۱۱ دیده از جهان فرو بست و بنا بر سنت نوبل که جایزه به افراد زنده تعلق می گیرد او از فهرست نامزدهای احتمالی خارج می شود.

پیتر هیگز سمت راست و فرانسوا انگلرت در سمت چپ در کنفرانس مطبوعاتی سرن

 دومین کسی که دست به انتشار مقاله در این زمینه زد پیتر هیگز (Peter Higgs) بود که دو مقاله در ماه های سپتامبر و اکتبر ۱۹۶۴ منتشر کرد. در دومین مقاله او برای اولین بار به این نکته اشاره کرد که در این نظریه وجود ذره ای جدید در عالم ضروری است و همین امر باعث شد از سال ۱۹۷۲ این ذره به نام وی به نام ذره بوزون هیگز شناخته شود. این مقاله فوق العاده مهم بود به این دلیل که به دانشمندان نشان می داد برای جستجوی خود در کجا باید متمرکز شوند و دنبال چه چیزی باید بگردند.

سومین گروه از مقاله ها را گروهی از ۳ فیزیکدان شامل دو محقق آمریکایی به نام های دیک هیگن (Dick Hagen) و جری گورالینک (Gerry Guralnik) و فیزیکدانی انگلیسی به نام تام کیبل (Tom Kibble)  در ماه نوامبر همان سال منتشر کردند.

هر ۳ این گروه ها به طور مستقل از هم کار می کردند و نتیجه کار آنها در موفقیت روز ۴ شنبه نقش به سزایی داشته است.

بدین ترتیب حداقل ۵ فیزیکدان زنده مدعی جایزه نوبل وجود دارند. چنانچه جامعه علمی به این نتیجه برسد که ذره جدید کشف شده در سرن همان بوزون هیگز است، قطعا پیتر هیگز یکی از افرادی خواهد بود که نمی توان از نام او چشم پوشی کرد و یکی از جایگاه های برندگان نوبل را در اختیار می گیرد. بدین ترتیب ۲ جایگاه دیگر برای ۴ نفر دیگر باقی می ماند. انگلرت نخستین کسی بود که این نظریه را مطرح کرد و قطعا نمی توان در این بین او را فراموش کرد و می توان مطمئن بود که دومین جایگاه به او می رسد. بدین ترتیب یک جایگاه باقی خواهد ماند. (البته به شرطی که این جایزه با سرن تقسیم نشود که در این صورت تا همین جا ظرفیت جوایز پر می شود)

اختلاف نظرها دراین باره از سال ۲۰۱۰ به طور جدی آشکار شده است. در سال ۲۰۱۰ در کنفرانس پاریس درباره بوزون هیگز ، برگزار کنندگان اعتبار این ذره را از آن انگلرت، هیگز و براوت دانستند. این امر با اعتراض فیزیکدانان آمریکایی مواجه شد که معتقد بودند اروپایی ها قصد دارند مشارکت فیزیکدانان آمریکایی در این زمینه را نادیده بگیرند. البته از سوی دیگر استدلالی که در مقابل این انتقاد مطرح می شد این بود که با وجود اینکه اگرچه آنها به طور مستقل کار خود را ارایه داده اند اما دو گروه اروپایی زودتر نتایج خود را منتشر کرده اند.

اعضا کمیته انتخاب نوبل قطعا نمی خواهند شیرینی این کشف را با انتخابی بحث برانگیز تلخ کنند. به همین دلیل شاید سنت خود را زیر پا بگذراند و هر ۵ فیزیکدان زنده و سرن را به طور مشترک برنده این جایزه اعلام کنند که در این صورت موقعیت طنزی شکل خواهد گرفت. چرا که کاشفان و دست اندرکاران مهمترین کشف چند دهه اخیر در فیزیک هر یک کمترین مقدار جایزه نقدی را به خود اختصاص خواهند داد.

جایزه نوبل البته، بیش از اینکه ارزش مالی مهمی داشته باشد برای نشان دادن جایگاه مهم و تاثیر گذار افراد در علم به آنها اهدا می شود. در این مورد هیچ کس شکی درباره اهمیت کار این افراد ندارد و واقعیت این است که در چنین حوزه پیچیده و پیشرویی یک کشف هیچگاه مولود یک یا چند دانشمند نیست و بنای علم با مشارکت بسیاری از افراد قد می کشد.

واقعیت این است که در چنین روزهایی حرف نیوتون بیش از همیشه معنی خود را نشان می دهد که زمانی گفته بود:«اگر من افق های دورتری را می بینم به این دلیل است که بر شانه غول ها ایستاده ام»

آنچه بامداد ۴ شنبه در مقر سرن رخ داد تنها قله کوه یخی عظیم بود که بر شانه صدها و هزاران دانشمند در طول ۵۰ سال بنا شده است. اما حتی این واقعیت هم شاید نتواند مشکلی از مشکلات کمیته نوبل رفع کند.

لینک منبع برای نظر دهی شما خوانندگان : وب سایت شخصی پوریا ناظمی

نویسنده: خسرو جعفری زاده

مدیر وب سایت آسمان شب ایران، عکاس آسمان شب