آموزشگاه آنلاین ستاره‌شناسی: آموزش ببینید، تلسکوپ جایزه بگیرید! نام‌نویسی

بیانیه منجمان در نشست انجمن نجوم امریکا در زمستان هشدار میدهد که ویژگی هایی که اثباتی برای وجود سیاره درحال تولد و رشد بود، میتواند توسط خود حلقه ها ایجاد شده باشد.

منجمان هنگام جستجو در کهکشان ها، ستاره های جوان با دیسک های غباری حلقه ای در اطرافشان کشف میکنند. نمادین ترین تصویر شاید تصاویر آلما ALMA از ستاره HL Tau باشد. ستاره ای با سن ۱ میلیون سال که توسط دیسک بزرگی با چندین شکاف احاطه شده است. بنظر میرسد این شکاف ها به دلیل فرایند تشکیل سیاره باشد که درهنگام رشد غبارهای دیسک را جاروب میکند و مسیرش را خالی میکند.

10074 HLTauri ALMA

این تصویر شگفت آور از آرایه آتاکاما، چند شکاف در دیسک غباری اطراف ستاره HL Tau نشان میدهد. زمانیکه در سال ۲۰۱۴ بعنوان یک مثال اصلی از سیاره درحال تشکیل اظهار شد منجمان را شگفت زده کرد اما پس از آن دیگران هشدار دادند که شکاف ها بخاطر سیاره های نوزاد نمیتواند باشد.

اما اگر این دیسک ها آنچه که بنظر میرسند نباشند چی؟؟!
شبیه سازی های جدید که توسط  الکساندر ریچرت، ولادمیر لیرا و مارک کوچنر انجام شد، پیشنهاد میدهد که برهمکنش میان نورستاره، غبار و گاز میتواند بدون حضور سیاره این الگوها را بوجود آورد.
این تیم برای شبیه سازی برهمکنش میان پرتو فرابنفش یک ستاره جوان با دیسکش از گروه ابرکامپیوترهای ناسا استفاده کرد. فوتون های فرابنفش با جدا کردن الکترون ها از غبار باعث گرم شدن گاز اطراف آن و افزایش فشار گاز میشود. اگر گاز بقدر کافی چگال باشد، تغییر در فشار میتواند تله ی فشار در دیسک ایجاد کند که غبار را به صورت حلقه ها ، مارپیچ ها و کمان ها در می آورد.
کوچنر مختصر میگوید: غبار گاز را گرم میکند، گاز غبار را فشرده میکند. این اثر که ناپایداری فتوالکتریک نامیده میشود، میتواند پدیده های عجیبی مانند حباب های حرکتی در دیسک و حلقه های اطراف ستاره HD 141569A را توضیح دهد.
او در کنفرانس مطبوعاتی ۱۱ ژانویه در نشست انجمن نجوم امریکا در واشنگتن به خبرنگاران به شوخی گفت درحالی مقابل شما ایستادم که بخاطر کشمکش ها تیکه تیکه شدم. او و همکارانش سال ها تلاش کردند تا دریابند که ویژگی هایی که در دیسک اطراف ستاره های جوان دیده میشود چه چیزی درباره تشکیل احتمالی سیاره ها میگوید. اما اکنون هشدار میدهند که منجمان نباید تصور کنند که این ویژگی ها را سیارات بوجود می آورند.
بگذار برف ببارد!
پیشتر در همان روز، جوآن ناجیتا پیشنهاد کرد که در برخی موارد یخ ها میتوانند در این ویژگی های دیسک نقش داشته باشند. آب، کربن دی اکسید و دیگر ترکیبات فرار در نزدیکی ستاره ها به شکل گاز هستند اما در فاصله دورتر یخ میزنند. هر ماده فرار در فاصله متفاوتی از ستاره یخ میزند که به این فاصله ها خط برف میگویند.
ناجیتا با اشاره به کاری که توسط کاترین جوس و آندرس ژوهانسن (سوییس) انجام شد، بیان میکند زمانیکه بخار از درون خط برف به بیرون پراکنده میشود، ذرات کوچک غبار را با خود حمل میکند‌‌. هنگام فشرده شدن به سمت بیرون، ماده فرار به ذرات غبار موجود در راهش متصل شده و آنها را به حرکت وا میدارد. در این فرایند، حلقه ها در محل خط برف شکل میگرند که بستگی به روشنایی ستاره و آهنگ رشد آن دارد. ( این استدلال بطور مشابه برای ناحیه قابل سکونت اطراف ستاره نیز استفاده میشود.)
او میگوید اگر شکاف های دیسک بطور کامل بر روی خط برف سقوط کند، نشان میدهد که یخ ها در ایجاد شکاف نقش دارند. درواقع حلقه های HL Tau به محل خطوط یخ مرتبط است. این شاید توضیح دهد که چرا منجمان با پیدا کردن سیاره در شکاف ها مشکل دارند. اگر خواص شیمیایی گاز, رشد ریز سیاره در دیسک را تقویت کند پس تشکیل سیاره اتفاق افتاده است هرچند غیرمستقیم.
آنچه روشن است این است که یک دیسک حلقه ای به معنای پنهان شدن یک سیاره در آن نیست.

منبع خبر : Sky&Telescope

نویسنده: مهشید وفایی زاده

کارشناس ارشد کیهانشناسی دانشگاه الزهرا، عضو تحریریه آسمان شب ایران

celestron banner 02

iranoptic 03

هر هفته یک چهره از آسمان شب ایران را پیش چشمان شما خواهیم آورد