آموزشگاه آنلاین ستاره‌شناسی: آموزش ببینید، تلسکوپ جایزه بگیرید! نام‌نویسی

درجایی حوالی کهکشان ما مسابقه زورآزمایی برپاست بطوریکه فقط تلسکوپ فضایی هابل می تواند برنده آن را مشخص کند.

 

بازیکنان این مسابقه دو کهکشان کوتوله هستند,ابرهای ماژلانی کوچک وبزرگ.این دوکهکشان به دور کهکشان راه شیری وهمزمان به دور یکدیگر می چرخندودرحین چرخش به سمت هم کشیده می شوندبه طوریکه یکی از آنها ابرعظیمی از گاز رااز همدم خود بیرون کشیده است.

1004 hubbleimage magellanic stream

این ابرکامل گازی که "بازوی پیشرو" نامیده می شود, ابرهای ماژلانی را به راه شیری متصل می کند.این ساختار که تقریبا نصف اندازه کهکشان ماست,یک یا دو میلیارد سال عمردارد وازاین رو پیشرو نامیده می شود که حرکت ابرهای ماژلانی را به سمت راه شیری هدایت می کند.این تجمع عظیم گاز توسط راه شیری بلعیده می شودوستارگان درحال تولد درکهکشان مارا تغذیه می کند.
اما کدام کهکشان کوتوله با کشش خود این بازو را بوجود می آورد؟
دانشمندان پس ازسالهابحث به این سوال پاسخ می دهند:اندروفاکس از موسسه علمی تلسکوپ فضایی دربالتیمورمریلند می گوید:"سوالی که وجود دارد این است که آیا گاز ازابرماژلانی بزرگ می آید یا از ابرماژلانی کوچک؟درنگاه اول به نظرمی رسد که گاز از ابرماژلانی بزرگ می آید اما ما باید به این سوال پاسخ دهیم که بازوپیشرو از چه چیزی ساخته شده است؟"
آیااین بازو دارای ترکیبات ابرماژلانی بزرگ است یا ازترکیبات ابر ماژلانی کوچک بوجود آمده است؟
تحقیق فاکس پیش از این درسال 2013برروی ویژگی دیگری ازابرهای ماژلانی کوچک وبزرگ متمرکز بود.ساختار روبان مانندی از گاز به نام جریانهای ماژلانی که دریافتند این جریانها از هردو کهکشان کوتوله سرچشمه می گیرند.فاکس درباره همتای آن (بازوی پیشرو) متعجب شده بود.برخلاف جریانهای ماژلانی,بازوی تکه تکه شده پیشرو به راه شیری رسیده وبه دیسک کهکشان ملحق شده بود.
بررسی کهکشانهای خارج از راه شیری خیلی سخت است.کیت بیرگر ازدانشگاه تگزاس می گوید:"ازآنجایی که این دوکهکشان درحیاط خلوت ماهستند,ما اساسا یک ردیف صندلی جلوبرای دیدن عملکرد آنها داریم."
فاکس وتیم او دریک روش جدید ازدید ماوراء بنفش تلسکوپ هابل برای آنالیزشیمیایی گاز دربازوی پیشرو استفاده کردند.آنها نور هفت کوازار (هسته درخشان کهکشانهای فعال)که میلیاردها سال فراترازاین ابرگازی قراردارند را بررسی کردند.دانشمندان با استفاده ازطیف سنج منشا کیهانی هابل,نورفیلترشده را درهنگام عبورازابرگازی اندازه گیری کردند.آنها به طورویژه جذب نورماوراءبنفش توسط مولکولهای اکسیژن وگوگردموجود درابرگازی رابررسی کردندومتوجه شدند مقادیرقابل توجهی ازعناصرسنگین درگازوجوددارد.تیم آنهاسپس مقادیرهیدروژن اندازه گیری شده توسط هابل را با اندازه هیدروژن بدست آمده توسط تلسکوپGreenBank  رابرت کری بارد درمرکزرصدخانهGreenBank  درغرب ویرجینیا وچندین تلسکوپ رادیویی دیگرمقایسه کردند.
بیرگر می گوید:"باترکیب مشاهدات هابل وتلسکوپGreenBank ما می توانیم سرعت وترکیبات گاز رااندازه بگیریم واین که کدام کهکشان مسوول این ماجراست راتعیین کنیم."
بعدازآنالیزهای فراوان نهایتا تیم،اثرانگشتهای شیمیایی قابل توجهی بدست آورد.حالا وقت مطابقت دادن آنها برای یافتن منشا گاز بازوی پیشرو بود.
فاکس می گوید:"مامتوجه شدیم که گازباابرماژلانی کوچک مطابقت دارد,به عبارت دیگرابرماژلانی بزرگ پیروز میدان زورآزمایی است زیرا این کهکشان گازرا ازهمسایه کوچک خود بیرون کشیده است."
رسیدن به این پاسخ فقط باقابلیت منحصربفرد ماوراءبنفش هابل میسر بود زیرابا اثرات فیلتری جوزمین,نمی توان نورماوراءبنفش را روی زمین مطالعه کرد.فاکس می گوید:"تمام خطوط مفید بدست آمده ازاکسیژن وگوگرد درناحیه فرابنفش قراردارند بنابراین اگر درنورمادون قرمزکارکنید نمی توانیدآنها را مشاهده کنید."
درحال حاضرگاز بازوی پیشرودرحال عبور از دیسک کهکشان ماست این گاز درحین عبور باگازهای موجود در راه شیری برهم کنش انجام می دهد وپاره پاره وتقسیم می شود.
این امر می تواند یک موضوع تحقیقاتی مهم باشد,که چگونه گاز وارد کهکشانها می شود وستارگان درحال تولد را تغذیه می کند؟ستاره شناسان با استفاده ازشبیه سازی سعی می کنندجریان گازها درکهکشانهای دیگر را بررسی کنند.
در آینده ممکن است در کهکشان ما سیارات و منظومه هایی متولد شوند که مواد تشکیل دهنده آنها بخشی از ابرماژلانی کوچک باشد.
فاکس وتیم او امیدوارند در آینده بتوانند نقشه کامل بازوی پیشرو را که هنوز ناشناخته است,مشخص کنند.
تلسکوپ فضایی هابل یک پروژه بین المللی باهمکاری ناسا و)ESAآژانس فضایی اروپا)است.مرکزپروازهای هوافضای گودارد ناسا درگرینبلت ماریلند، تلسکوپ را مدیریت میکند وانستیتوعلوم تلسکوپ فضایی(STScl) دربالتیمور ماریلند,عملیات علمی هابل را هدایت می کند.STScl توسط دانشگاههای پژوهشی ستاره شناسی در "واشنگتن دی سی" اداره می شود.

منبع خبر : www.nasa.gov

نویسنده: مژده رضایی

مدرس ستاره‌شناسی در شهر قزوین، دبیر علمی آسمان شب ایران

celestron banner 02

iranoptic 03

هر هفته یک چهره از آسمان شب ایران را پیش چشمان شما خواهیم آورد