آموزشگاه آنلاین ستاره‌شناسی: آموزش ببینید، تلسکوپ جایزه بگیرید! نام‌نویسی

یکی از بارش‌های معروف سال جوازیی است که در 23 و 24 آذرماه به اوج می‌رسد. امسال نیز این بارش در بهترین وضعیت رصدی قرار دارد و می‌توان گفت که شب زیبایی از شهابهای نورانی در زیر آسمان تاریک خارج از شهر به دور از نور ماه را در پیش رو خواهیم داشت.


کانون بارش شهابی جوزایی صورت فلکی جوزا (دو پیکر) قراردارد و تعداد شهاب های این بارش در حدود ۱۲۰ شهاب در ساعت است که مهمترین مشخصه آنها  پرنور بودن است. منشاء بارش شهابی جوزایی، نه یک دنباله دار بلکه سیارک فایتون ۳۲۰۰ است که در سال ۱۹۸۳ میلادی کشف شد. این سیارک نیز هم اکنون در نزدیکی زمین یعنی 10.3 میلیون کیلومتری در حال حرکت است و بر طبق پیشبینی‌ها امسال بارش خوبی در پیش روی داریم.

Geminids location

خبر تکمیلی : شهاب های جوزایی از نوع معمولی نیستند.اكثر شهاب سنگها ازیك دنباله دار شروع به بارش میكنند در حالیكه در مورد شهاب های جوزایی یك سیارك نزدیك  به مدار زمین به نام فایتون3200 منبع ومبدٲ اصلی شهاب باران است. به گفتهء كوك این موضوع  خیلی عجیب است. چطور یك سیارك می تواند موجب پیدایش شهاب باران شود.


در مورد دنباله دارها این كار از طریق تبخیر صورت می گیرد. هنگامی كه یك دنباله دار نزدیك به خورشید حركت می كند حرارت بیش از حد خورشید سبب تبخیر یخهای موجود  در دنباله دار شده ودر نتیجه گلوله ها ی آتشین پیوسته و بسیا رپر سرعتی از ذرات  این دنباله دارها وارد فضای بین سیاره ای میشود. هنگامی كه ذره ای از این دنباله دار با جو زمین بر خورد می كند،سرعتی معادل با صد هزار مایل در ساعت خواهد داشت، لذا بلافاصله متلاشی شده و به صورت یك نقطه بسیار نورانی و متحرك (شهاب) دیده خواهد شد.
از سوی دیگر سیاركها معمولا ذرات وغبار در فضا پراكنده نمی كنند پس راز پنهان در این داستان چیست؟ شهاب سنگهای سیارك فایتون ا زكجا آمده اند؟ یك احتمال,  مربوط به پدیدهء بر خورد است. شاید كه این سیارك با سیارك دیگری بر خورد كرده باشد.یك برخورد میتواند منجربه تولید ابر بزرگی از غبار و ذرات سنگ شود كه به دور فایتون جمع شده ودر مدار حركتی آن جا به جا می شوند.با این وجود چنین بر خوردی ،زیاد محتمل نیست.


آقای كوك ازیك احتمال دیگر طرفداری میكند .او می گوید: به نظر من فایتون 3200  می تواند یك دنباله دار باشد. نمایش نمودار حركتی فایتون كه بیشتر به یك بیضی شبیه است  مثل(مدار یك دنباله دار نوعی)،صحت این احتمال را تقویت می كند. این مداربیضی شکل,  فایتون را در فاصله ای بسیار نزدیك به خورشید نگه می دارد،یعنی دو برابر نزدیكتر از فاصلهء مریخ تا خورشید!
هر 4/1 سال ،فایتون با سرعتی زیاد وارد منظومهء شمسی میشود ودر آن جا موج گرما ی شدید منظومه ای سبب میشود كه گلولهء آتشین فایتون به یك اسكلت صخره ای تبدیل شود که ما می توانیم این روزها آن را رصد كنیم. اگر این سناریو درست باشد ،دنباله دار فایتون وده های بزرگی از غبار وذرات را تولید می كند كه احتمالا در طی صدها یا هزارها سال زمین را آماج بارش های شهابی خود كرده است.ظاهرٲ اولین بارش های شهابی مذكور در طی جنگ های داخلی آمریكا( جنگ های استقلال) دیده شد. از آن تاریخ تا كنون، بارش های شهابی جوزایی همه ساله دراواسط دسامبر( هفتهء آخر آذر ماه) یعنی بلند ترین شب های سال  به اوج خود می رسند و جزء زیباترین رویدادهای نجومی به شمار میروند.


فایتون 3200 ،هم اكنون در رده ی(سیارك های بالقوه خطرناك) یا PHA طبقه بندی شده ، که کمترین فاصله ی مسیر حركتی آن با مدار كره ی زمین دو میلیون مایل می باشد !( در محاسبات نجومی این فاصله بسیار کوتاه است! ) قطر این سیارك در حدود  5 كیلومتر  تخمین زده شده كه تقریبا نصف اندازهء سیارك یا دنباله داری بوده كه احتمالا دایناسورها را در 65 میلیون سال قبل به كلی نابود و منقرض كرده است! اكنون فكر خوبی است كه از پشت تلسكوپهای خانگی خود این فایتون( مرموز و خطر ناك) را رصد كنیم !


فایتون 3200 ، درست چند روز قبل از بارشهای شهابی جوزا از كنار مدار زمین عبور می كند در شب 10 دسامبر  این فایتون در11 میلیون مایلی زمین با قدری حدود  14 در صورت فلكی خوشه نمایان خواهد شد البته به دلیل روشنایی كم ،رصد ان با چشم غیر مسلح ممكن نخواهد بود و برای كسانی كه تلسكوپ داشته باشند رصد این جرم زیبا ، ایده جالبی خواهد بود مخصوصا اگر تلسكوپتان مجهز به دوربینهای  عكاسی  CCDباشد.

به گفته كوك فاصله ی 11 میلیون كیلومتری فایتون تاثیر زیادی در بالا بردن شدت بارش جوزایی نخواهد داشت و البته نیازی هم به این تاثیر نیست چرا كه بارش  شهابی جوزایی همواره چشمگیر و بزرگ است .

نویسنده: خسرو جعفری زاده

مدیر وب سایت آسمان شب ایران، عکاس آسمان شب

celestron banner 02

iranoptic 03

هر هفته یک چهره از آسمان شب ایران را پیش چشمان شما خواهیم آورد