آموزشگاه آنلاین ستاره‌شناسی: آموزش ببینید، کارنامه دریافت کنید! به دوستان خود بپیوندید
  آیا تا به حال به صدای آمبولانس آژیر كشانی كه در حال عبور از نزدیكی شماست توجه كرده اید؟ هنگامی كه آمبولانس دور است ، آژیر آن دارای صدایی زیر می باشد و هرچه آمبولانس به شما نزدیكتر می شود ، صدای آژیر نیز بم تر می شود و این فرایند در هنگام دور شدن آمبولانس نیز تكرار می شود و صدای آمبولانس با دور شدن آن زیر تر می شود.
به این فرایند اثر دوپلر گفته می شود. هنگامی كه آمبولانس در فاصله ی دوری از شما قرار دارد ، طول موج صدایی كه از آژیر آن به شما می رسد زیاد است و هرچه به شما نزدیكتر می شود طول موج صدای آن نیز كم تر می شود و اگر این فرایند از دید طیف نگاری بررسی شود ، طول موج امواج ساطع شده از آمبولانس از رنگ قرمز ( طول موج زیاد ) به رنگ آبی ( كمترین طول موج ) گرایش پیدا می كند كه به آن انتقال به آبی گفته می شود . وقتی آمبولانس در كنار ما است، امواج آن دارای كمترین طول موج هستند و با دور شدن آن ، طول موج امواج نیز زیاد خواهد شد و یا به عبارت دیگر طول موج آن از آبی به قرمز مبدل می شود، كه  به این پدیده انتقال به سرخ گفته می شود.  اثر دوپلر، انتقال به سرخ و انتقال به آبی، برای هر جسم در حال حركتی كه از خود امواجی ساطع می كند ( صوتی ، نوری و ...) اتفاق می افتد. اثر دوپلر در ستاره شناسی كاربرد فراوانی دارد و با استفاده از آن می توان گفت كه كدام جسم به ما نزدیك و كدام جسم در حال دور شدن از ما است. حتی می توان سرعت دور شدن و یا نزدیك شدن آن ها را اندازه گیری كرد . مطالعه در مورد انبساط جهان، یافتن جهت چرخش سیارات و ... همگی به كمك این پدیده صورت گرفته است و كشف این پدیده كمك شایانی به پیشرفت علم ستاره شناسی كرده است.
 
 

مثال صدای آژیر آمبولانس و یا صوت قطار همگی مثال هایی قدیمی هستند و بیشتر ما این مثال ها را شنیده ایم. اما هم اكنون مریخ نورد ققنوس و مدارگرد اكتشافی مریخ مثال بسیار جالبی را در این مورد برای ما به ارمغان آورده اند. مریخ نورد ققنوس هنگامی كه در حال فرود بر روی مریخ بوده، از نزدیكی مدارگرد اكتشافی مریخ می گذرد و این مدارگرد با استفاده از تجهیزات خود ، سیگنال های ساطع شده از این مریخ نورد را ضبط و به زمین مخابره می كند و گروه كنترل پرواز مدارگرد اكتشافی مریخ با پردازش این سیگنال ها ، آن ها را در قالب یك فایل صوتی به همگان ارایه می كند.
 
 
نزدیك ترین فاصله ای كه این دو فضاپیما از یكدیگر داشتند 1550 كیلومتر بوده است. در این فایل شما ابتدا صدای زیری را می شنوید و هرچه فونیكس به مدارگرد نزدیكتر می شود این صدا تقویت می شود و سپس با دور شدن و فرود ققنوس این صدا ابتدا ضعیف و سپس قطع می شود. این فایل صوتی دارای مقدار زیادی نویز است كه این نویز به وسیله تجهیزات مدارگرد ذكر شده بوجود آمده است. مطمئنا شما هم مثل ما ، از شنیدن صدای ققنوس شگفت زده و متعجب خواهید شد.

نویسنده: خسرو جعفری زاده

مدیر وب سایت آسمان شب ایران، عکاس آسمان شب

iranoptic 03

هر هفته یک چهره از آسمان شب ایران را پیش چشمان شما خواهیم آورد
  • شکارچی آسمان

    عکاس : اوشین زاکاریان   پیکرهٔ آسمانی یا صورت فلکی شکارچی (شکارگر) (در قدیم بزرگ‌منش یک صورت فلکی است که روی استوای

    ...
  • چهارطاقی سنگبر

    عکاس: مهدی خشنود   چهار طاقی ها بناهای مربع شکل هستند که دارای چهار طاق، چهار ستون، با گنبدی کوتاه، بدون دیوار با پلان

    ...