گذر سیاره ناهید در 17 خرداد ماه 1391 خورشیدی دومین گذر این سیاره در عصر ارتباط و پس از پیدایش اختراعاتی چون کامپیوتر و دوربین های دیجیتالی بود. از سوی دیگر، گذر پیشین این سیاره در 19 خرداد 1383 خورشیدی خاطره ای به یاد ماندنی در ذهن علاقمندان به نجوم به ویژه آماتورها به جای گذاشته است.
در سرزمین ما ایران که از دیرباز مهد علم و پرورش دهنده دانشمندان بزرگ بوده است پیشینه تاریخی و اسناد ارزشمندی از گذرهای قبلی سیاره ناهید به یادگار مانده است. از جمله ابن سینا، دانشمند بزرگ ایرانی که مطابق برخی از اسناد تاریخی نخستین رصدگر گذر ناهید به شمار می رود. به علاوه اسناد کاملا معتبری از حضور پژوهشگران آلمانی در جلفای اصفهان به منظور ثبت گذر ناهید و همچنین رصد گذر این سیاره توسط عبد الغفار نجم الدوله اصفهانی در زمان قاجار موجود می باشد.
با توجه به اهمیت این پدیده لازم بود برای اطلاع رسانی، ثبت،عکاسی، مستند سازی و دیگر فعالیت های مرتبط با این پدیده، برنامه ریزی گسترده ای باشیم و چون گذشتگان خود، میراثی ارزشمند را به نسل های آینده تقدیم کنیم. از سوی دیگر حفظ و صیانت از اسناد تاریخی این پدیده نادر نیز از اهمیت خاصی برخوردار بود.
نخستین جرقه های برگزاری جشنواره گذر زهره با طرح ایده ی نامه نویسی به رصدگران گذر بعدی ناهید در سال 1496 خورشیدی آغاز شد و به تدریج در ماه های پایانی سال 1390 خورشیدی تبلیغات و اطلاع رسانی در این خصوص آغاز شد و تا پایان سال 1390 نامه های زیادی دریافت گردید. با طرح ایده هایی چون ساخت یادبود گذر ناهید و برگزاری مسابقات نقاشی و عکاسی و عقد پیمان همکاری برگزار کنندگان، این فعالیت ها در قالب جشنواره گذر زهره شکل گرفت و با شتاب فزاینده تدارکات و مقدمات برگزاری آن فراهم شد.
شرکت اختر سپهر سپاهان، موسسه آسمان پارس، ماهنامه بین المللی آسمان شب و مرکز آموزش نجوم ادیب اصفهان طی نشستی قرار گذاشتند این جشنواره را با شکوه هر چه بیشتر برگزار کنند. در مراسم با شکوه روز جهانی نجوم در اردیبهشت ماه 1391 که در چندین نقطه شهر اصفهان برگزار شد اطلاع رسانی گسترده ای در باره اهمیت پدیده گذر زهره انجام شد و ضمن معرفی طرح ها، برنامه ها و مسابقات جشنواره، علاقمندان زیادی با نوشتن دست نوشته های خود به رصدگران گذر بعدی در سال 1496 خورشیدی در برنامه های جشنواره شرکت کردند.
کمسیون ملی یونسکو ایران به عنوان نخستین حامی جشنواره حمایت قاطع خود را از برگزاری جشنواره اعلام نمود و از طرح ها و ایده های جشنواره به گرمی استقبال کرد.
در گام بعدی سازمان فضایی ایران، سازمان منطقه آزاد کیش، برنامه تلویزیونی آسمان شب و شاخه آماتوی انجمن نجوم و سازمان فرهنگی اجتماعی شهرداری اصفهان به همت شرکت اختر سپهر سپاهان و موسسه آسمان پارس حمایت خود را از این جشنواره بزرگ اعلام کردند و جنبشی عظیم و گامی بزرگ در جهت برگزاری سلسله فعالیت هایی با عنوان جشنواره گذر زهره رقم خورد. به امید آنکه برنامه ها و فعالیت های گسترده و با شکوهی در جهت گرامی داشت این واقعه کم نظیر در سطح دنیا نیز برگزار گردد و بدرودی به یاماندنی و خاطره انگیز به این رویداد گفته شود.
برای اطلاع رسانی گسترده، پایگاه اینترنتی جشنواره گذر زهره با دو زبان فارسی و انگلیسی به نشانی www.venustransit.ir در اردیبهشت ماه 1391 رسما گشایش یافت.
مرکز نجوم ادیب اصفهان با حمایت سازمان فرهنگی تفریحی این شهر به تبلیغ گسترده برنامه ای جشنواره گذر زهره در میان مخاطبان گسترده خود پرداختند و ماهنامه بین المللی آسمان شب که پیشتر چند ویژه نامه برای گذر زهره انتشار داده بود، رسما تبلیغات گسترده جشنواره گذر زهره را منتشر کرد. ضمن این که با حمایت شاخه آماتوری انجمن نجوم ایران تبلیغات گسترده ای در گروه های نجومی سراسر ایران در خصوص معرفی جامع جشنواره انجام شد. به علاوه با اطلاع رسانی گسترده از طریق پیام کوتاه، پست الکترونیک، برنامه آسمان شب، سایت های اینترنتی مرجع از جمله آسمان پارس، یونسکو و ...بسیاری از علاقمندان با برنامه های جشنواره گذر زهره آشنا شدند.
به منظور بزرگداشت نام خلیج همیشه پارس کارشناسان رصدی شرکت اختر سپهر سپاهان و موسسه آسمان پارس در سواحل جزیره زیبای کیش همراه با تجهیزات متنوع رصدی مستقر شدند تا از کلیه علاقمندان دعوت نمایند نظاره گر پدیده نادر گذر زهره به هنگام برآمدن آفتاب از خلیج همیشه پارس باشند. به روز رسانی تصاویر زنده گذر ناهید از ساحل کیش در سایت های اینترنتی به همت موسسه آسمان پارس ParsSky.com و پخش زنده مراحل گذر از ساحل زیبای کیش در برنامه آسمان شب شبکه 4 سیما با همکاری صدا و سیمای مرکز کیش به انجام رسید. سازمان فضایی جمهوری اسلامی ایران و سازمان منطقه آزاد کیش تمامی هزینه های تیم فنی و تیم اجرایی شرکت اختر سپهر سپاهان و موسسه آسمان پارس را به مدت 4 روز در جزیره زیبای کیش بعهده گرفت. علاوه بر آن اطلاع رسانی گسترده ای توسط روابط عمومی و معاونت فرهنگی اجتماعی منطقه آزاد کیش در سطح جزیره صورت گرفت؛ همچنین رصدعمومی گذر زهره در نقاط مختلف شهر اصفهان از جمله پارک کوهستانی صفه، حاشیه زاینده رود و برخی از مدارس اصفهان تحت عنوان جشنواره گذر زهره برگزار شد.
گزارش اجرای جشنواره گذر زهره در جزیره زیبای کیش :
به همت سازمان منطقه آزاد کیش اطلاع رسانی برگزاری این جشنواره و رصد پدیده گذر زهره از تاریخ 10/3/91 در سطح جزیره به منظور دعوت از مهمانان و ساکنان جزیره آغاز شد.
برنامه های جشنواره از شامگاه سه شنبه مورخ 16/3/91 با برگزاری 3 کارگاه توسط منجمین شیراز در سالن ابن سینا واقع در مرکز همایش ها و سمینار های بین المللی جزیره کیش آغاز شد. سرکار خانم عدلو در ابتدا به معرفی منظومه شمسی و مقیاس کیهان برای علاقمندان نجوم پرداخت و بعد از آن نیز جناب اقای ریاستی فرد کارگاهی رادر زمینه گذر زهره برای عموم برگزار کرد، همچنین جناب آقای اشکر نیز توضیحاتی در ارتباط با نحوه عکاسی از این پدیده نادر را برای شرکت کنندگان ارائه داد.
حضور مسؤلین سازمان منطقه آزاد کیش و پوشش خبری زینت بخش برنامه های روز قبل از گذر زهره در جزیره زیبای کیش بود.شرکت اختر سپهر سپاهان و موسسه آسمان پارس نیز در همین راستا اقدام به برگزاری کارگاه های آموزشی ویژه کودکان و غرفه های نقاشی برای خردسالان نمود و در خاتمه نیز با برگزاری رصد شبانه برای عموم مردم و مسؤلین در کنار اسکله قدیمی کیش اولین روز جشنواره به پایان رسید و منجمان و علاقمندان برای رصد و عکاسی و کارشناسان فنی صدا و سیما خود را برای پخش زنده این پدیده نادر و زیبای گذر زهره در بامداد روز 17/3/91 آماده نمودند.
بالاخره در ساعت 6:10 بامداد خورشید به همراه زهره در برابر نگاه ده ها دوربین عکاسی و فیلم برداری پدیدار گردید . لحظه باشکوه و بیاد ماندنی که به خاطر وجود غبار در افق بدون فیلتر با چشم قابل رویت بود. همزمان با ثبت این لحظه بیاد ماندنی توسط عکاسان آسمان که برای رصد این پدیده از اکثر نقاط ایران به کیش سفر کرده بودند ، پخش زنده این برنامه در صدا و سیما شبکه 4 برنامه آسمان شب و پخش اینترنتی آن توسط مجریان جشنواره گذر زهره انجام شد.
در همین راستا تلسکوپ هایی برای رصد عمومی مردم در کنار ساحل مد نظر گرفته شده بود ،همچنین تصویر زیبای گذر زهره نیز بر پرده برای سایر علاقمندان نیز به نمایش گذاشته شد.
برگزاری جشنواره گذر زهره بازتاب گسترده ای در سطح کشور و نیز رسانه های خارجی پیدا کرد به طوری که علاقمندان زیادی در برنامه ها و مسابقات جشنواره شرکت کردند. بیش از 200 قطعه عکس و صدها دستنوشته به زبان های فارسی، انگلیسی و فرانسوی نشانگر شرکت گسترده علاقمندان در جشنواره بود. پس از پایان جشنواره مقرر گردید به همت سازمان فضایی ایران طی مراسمی در تیر ماه 1391 ضمن اعلام نتایج مسابقه عکاسی و نقاشی به برندگان جوایزی اهدا گردد و پس از رونمایی از دست نوشته های رصدگران گذر زهره در سال 1391 به رصدگران گذر بعدی در سال 1496 خورشیدی، این نامه ها در کپسول زمان قرار گیرد تا نسل به نسل به دست رصدگران 105 سال بعد برسد.
محمد سلطان الکتابی دبیر جشنواره گذر زهره
خرداد ماه 1391 خورشیدی